مقالات پر بازدید
جنگ هند و پاکستان
درگیری هند و پاکستان که غالبا بر سر منطقۀ کشمیر رخ داده، سابقه‌ای دیرین دارد. این درگیری‌ها از زمان استقلال هند از استعمار انگلیس در سال 1947 میلادی یا 1326 شمسی تا زمان کنونی ادامه داشته‌اند و منجر به قتل و بی‌خانمان شدن هزاران خانوادۀ کشمیری شده‌اند. اما برای درک دقیق این درگیری‌ها باید مروری بر تاریخ این منطقه و به طور کلی، شبه قارۀ هند داشته باشیم.
روابط ایران و آمریکا بعد از انقلاب اسلامی
روابط ایران و ایالات متحده آمریکا از زمان انقلاب اسلامی در سال 1357 تا امروز پر از فراز و فرود بوده است. اگرچه در این سالها، روابط تهران و واشنگتن بیشتر خصمانه بوده اما در برخی لحظات و مقاطع، از قطع رابطۀ این دو کشور گره‌گشایی شده و این دو همکاری‌هایی با هم داشته‌اند. اما رابطه و مذاکرات ایران و آمریکا چه فراز و فرودی داشته و از چه مقاطعی عبور کرده است؟
در زیر مروری کلی بر سرگذشت روابط ایران و آمریکا از سال 1357 تا 1404 داریم و به مهم‌ترین تحولات در این رابطه می‌پردازیم:
گردان 144 و رفع حصر آبادان
حصر آبادان و رفع آن واقعه‌ای مهم در تاریخ جنگ تحمیلی است که در ماه‌های نخست جنگ به وقوع پیوست. آبادان در مهر ماه 1359 محاصره شد و پس از فرمان تاریخی امام خمینی (ره) و مجاهدات رزمندگان ایران زمین این حصر شکست.
در شکست رفع حصر آبادان گروه‌های نظامی متعددی نقش‌آفرینی کردند. در این میان، نقش گردان ۱۴۴ پیاده از لشکر ۲۱ حمزه در جلوگیری از سقوط آبادان غیرقابل انکار است. این گردان مقابل دو گردان زرهی و یک گردان پیادۀ مکانیزه از لشکر ۳ عراق مقاومت کرد و با عملیات تاخیری خود که مورخ ۳ آبان ۵۹ به وقوع پیوست، باعث شد زمان لازم برای تیپ ۲ لشکر ۷۷ فراهم شود تا از مشهد وارد منطقه شده و مانع از اشغال آبادان گردد.
جنگ اطلاعاتی در تاریخ اسلام
«چقدر نیاز دارم که چهار مرد را در خانه‌ام داشته باشم. آنها ستون‌های پادشاهی هستند و مُلک بدون آنها برقرار نمی‌شود. یکی از آنها قاضی است که از سرزنش خدا نمی‌ترسد. دیگری رئیس شرطه‌هایی (رئیس پلیس) است که ضعیف را در برابر قوی حفظ میکند. سومی مأمور مالیاتی است که تحقیق میکند و به مردم ظلم نمی‌کند. چهارمی مسئول اطلاعاتی (صاحب البرید) است که اخبار افراد را مطابق حقیقت ثبت میکند.» این گفته را مورخ بزرگ محمد بن جریر طبری (متوفی ۳۱۰ هجری/۹۲۲ میلادی) درکتاب تاریخ خود به یکی از مهم‌ترین خلفای دولت عباسی، ابوجعفر المنصور (متوفی ۱۵۸ هجری/۷۷۵ میلادی) نسبت داده است. این سخن نشان می‌دهد که پایه‌های دولت اسلامی در زمان بنی‌عباس بر چهار "وزارتخانۀ استراتژیک" استوار بوده است: دادگستری، امنیت، اقتصاد و اطلاعات. در این میان، اهمیت دستگاه اطلاعات بیش از سایرین بوده است.
ایجاد یک دستگاه «جمع‌آوری اطلاعات» در تاریخ دولت اسلامی که وسعت بسیار زیادی داشته، منطقی و ضروری بوده است. درگیری‌های داخلی بین حکومت‌های اسلامی و رقبای جهانی هرگز متوقف نمی‌شد و تلاش‌ها برای نفوذ در ساختار حکومت‌ها که از طریق جاسوسان صورت می‌گرفت، هیچگاه کاهش نمی‌یافت. بنابراین، برای دولت‌های اسلامی از جمله عباسیان ضروری بود که به قلمروهای تاریک اطلاعات وارد شوند. شواهد نشان می‌دهد که سیستم‌های اطلاعاتی دول اسلامی به بالاترین سطوح تخصص رسیدند و به یکی از ارکان اصلی دولت تبدیل شدند.
امیر سرتیپ دکتر حسن چگینی
امیر سرتیپ دکتر حسن چگینی پدر علم مدیریت راهبردی و از فرماندهان برجسته ارتش ایران بودند. ایشان در سال 1307 در شهرستان خنداب متولد شده و در 17 فروردین سال 1404 درگذشتند.
مقالات برگزیده
ژئوپلیتیک
تاریخ ژئوپلیتیک و جغرافیای سیاسی مانند تاریخ هر شاخه دیگر از دانش بشری، سرشار از تجارب تلخ و شیرین است و شناخت، مرور و تبیین دقیق و علمی آن می‌تواند تجربیات ارزنده‌ای را در اختیار هر نسلی قرار دهد. در این مقاله به اختصار به مرور سیر تحولات تاریخی جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک می‌پردازیم.
ارتش و عملیات بیت‌المقدس
عملیات بیت‌المقدس یکی از بزرگترین عملیات‌های نظامی ایران در طول 8 سال دفاع مقدس است. این عملیات که با نام عملیات «آزادسازی خرمشهر» نیز شناخته میشود بامداد 10 اردیبهشت 1361 آغاز شد و پس از سه هفته با پیروزی رزمندگان ایرانی به پایان رسید.
نبرد واترلو
نبرد واترلو آخرین نبرد بزرگ ناپلئون بناپارت، امپراتور فرانسه است. در این نبرد قوای فرانسه در مقابل قوای نظامی ائتلاف هفتم (انگلستان، پروس، هلند، برخی امیرنشین‌های آلمانی و ...) قرار گرفتند. این نبرد در ژوئن سال ۱۸۱۵ میلادی انجام گرفت و در پایان، فرانسه شکست خورد و ناپلئون بناپارت برای بار دوم مجبور به استعفاء شد. او این بار برای همیشه فرانسه را ترک و در جزیرۀ سنت هلن ساکن شد.
پنهان‌نگاری
پنهان‌نگاری دانش و هنری است که به تبادل محرمانۀ پیام و امکان انتقال اطلاعات مخفی شده، به شرطی که مورد توجه یا بازیابی قرار نگیرد، می‌پردازد. این دانش یا فن در جنگ‌ها به کار می‌رود و یکی از رایج‌ترین روش‌ها در جنگ اطلاعاتی است که در حوزۀ «پدافند غیرعامل» هم مورد بررسی قرار می‌گیرد.
سایبرپلیتیک
از واژه سایبرپلیتیک برای پیوند فضای سایبری با قدرت و سیاست استفاده میشود. سایبرپلیتیک مفهومی دو بخشی است که به پیوستگی دو عرصه سیاست و فضای سایبر اشاره دارد. عرصه سیاسی محل دوستی، همکاری، رقابت، ستیزه و جنگ بر سر قدرت، ارزشها و منافع و فضای سایبر فضایی جدید برای بازیگری و سیاستورزی است. سایبرپلیتیک تکامل یافته واژه ژئوپلیتیک فضای مجازی در گذشته برای پیوند فضای مجازی و سیاست استفاده میشد. واژه ژئوپلتیک فضای مجازی هم از نظر شکلی و هم از نظر محتوایی برای پیوند فضای سایبری با قدرت و سیاست درست نیست. از نظر شکلی عبارت ژئوپلیتیک از «ژئو» به معنای زمین یا جغرافیا و «پلیتیک» به معنای سیاست تشکیل شده‌است. در این تبیین ماهیت و هسته مفهومی یا روح فضای سایبر که با توسعه و پيشرفت در ابعاد و کاربردهاي مختلف مانند شبکهايشدن، آزادی از زمان و مکان جغرافیایی، بدونمرز شدن، اجتماعيشدن و توانمندشدن در فضای مجازی و از نظر محتوایی در ژئوپلتیک یکی از عناصر اصلی و ذاتی جغرافیا و ویژگیهای جغرافیایی مانند سرزمین، آب و هوا، منابع طبیعی، موقعیت جغرافیایی و ... است. ماهيت توزيع شده اينترنت و ظهور فناوري‌هاي جديد از قبيل زنجيره بلوکي، اينترنت اشياء، محاسبات ابري، تحليل کلاندادهها و پديده‌هايي نظير رمزارزها و پيام‌رسان‌هاي بينالمللي رمزگذاري شده، حاکميت ملي در فضاي سايبري و مرزهاي جغرافيايي، ساختارها، فرآيندها و نحوه سازمان‌دهي و اداره دولتها را بيش‌ازپيش به چالش کشيده است که موجب شده تعاریف مرزهای سیاسی و حوزه نفود دولتها در عمل تغییر پیدا کنند. عنوان سایبرپلیتیک واقعیتی جدید در علم سیاست و فضای سایبر است. علم ژئوپلتیک سالها راهگشای بسیاری از مشکلات و بن بستهای سیاسی و نظامی و امنیتی دولتها و نظامها بوده است اما امروزه در ارتباط با ماهیت و سرشت تغییر و تحولات در نظام بین الملل، سیاست و جنگ متاثر از فضای سایبر نیازمند مفهوم سازی و نظریه پردازی جدید است. سایبرپلیتیک با ترکیب سه متغیر فضای سایبر، قدرت، سیاست و پدیده های حاصل از این ترکیب نظریههای جدیدی را تبیین میکند تا سیاستمداران و پژوهشگران بتوانند در کنشهای رفتاری و پدیدههای مختلف مانند ارتقاء قدرت، رقابت، همگرایی، واگرایی، نفوذ، بحران، سلطه، زیر سلطه، ائتلاف، صلح، همکاری، جنگ، امنیت، آرامش، ثبات، بازرگانی و ... ترکیب عقلی و تصویر منظم و مدونی را در حوزه سیاست داخلی و خارجی کشورها ارائه نماید. بطور کلی بررسی عوامل سایبری موثر در سیاست داخلی و خارجی کشورها و تحلیل دادههای سایبری با رویکرد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، دفاعی و ... را سایبرپلیتیک مینامند
سپهبد سید محمدولی قرنی
سید محمد ولی قرنی از فرماندهان ارتش در دوران شاهنشاهی و جمهوری اسلامی ایران و نخستین رئیس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران از 23 بهمن ماه 1357 تا 7 فروردین 1358 است. او که نقش برجسته‌ای در مبارزه با جدایی‌طلبان در کردستان و گنبد داشت، پس از اختلاف با دولت موقت و مهندس بازرگان از سمت خود استعفاء داد اما این اقدام با مخالفت امام خمینی (ره) مواجه شد. با این حال، چند روز بعد از استعفاء، توسط دولت موقت از سمت خود عزل شد. او مدت کوتاهی بعد از برکناری در تاریخ 3 اردیبهشت 1358 توسط گروهک فرقان ترور شد و به مقام رفیع شهادت رسید. سرلشکر قرنی بعد از شهادت به مقام «سپهبدی» رسید. او به همراه سپهبد شهید صیاد شیرازی و سپهبد شهید قاسم سلیمانی تنها فرماندهانی هستند که بعد از انقلاب اسلامی توانستند به مقام سپهبدی برسند.
